Keman da Çandireği

[Alıntı]

Çandireği yaylı çalgıların içerisine, üst tabla ile alt tabla arasındaki boşluğa takılmak için ladin ağacından yapılmış yuvarlak bir parçadır [2].
Yaylı çalgılarda candireğinin önemi büyüktür. Candireği takılmayan kemanlar çalınmamalıdır. Candireksiz çalınan kemanlar grip olan insanlar gibi bozuk ses verdiği gibi, teknik nedenlerle de olumsuzdur.
Çalgı üzerine takılan tellerin gerilimi ile çalgının ses tahtası basınç altında kalmaktadır.
Bu basınca karşı direnç gösteren candireği kemana takılmadan çalınırsa basınç tesiri ile üst tablada çöküntüler ve çatlamalar görülür.
Çalgının ses yeteneği bozulur.
Şekil 2.3: Kemanın çandireği
2.8.1. Candireği yapımı
Candireği düzgün elyaflı orta sıklıktaki kuru ladin ağaçlarından seçilerek gereksinmeye göre yapılır.
Keman candireği kalınlığı keman ef deliğinden kemandaki yerine takılabilecek kalınlık ve boyda yapılır. Çapı 6-7 mm, kalınlığı arasında olmalıdır diye kalınlık tesbit etmek yeterli değildir.
Bazı ağaçların senelik yaş damarları geniş, bazıları sık olur. Bu nedenle kalınlığı sınırlandırılan candirekleri yapımında aynı kalınlıktaki candireklerin kesidi incelendiğinde 5-6-7-8 gibi değişik sayılarda ağaç damarlarının olduğu görülür.
Keman candireğinin kesidinde 6 damar olması yeterlidir.
2.8.2. Kemanda candireğinin yeri
Kemanda candireğinin yeri keman üst tablasındaki ses eşiği sağ ayağı arka kenar çizgisine teğet olmalıdır.
Bazı keman çalıcıları candireği sağa sola aldırarak kemandan daha iyi ses çıkmasını sağlarlar. Candirek, takıldığı yerin 1-2 mm, çevresinde ayarlanarak kemandaki la-mii tellerinden çıkan sesler daha iyi olabilir.
Bu ölçülerin dışında ses aramak hatalıdır.
Kemana candireğini alıştırmak önemlidir. Kemandaki yerine, tekniğine uygun alıştırılıp takılmayan candirekleri olumlu sonuç vermez.
Candireğinin senelik yaş damarları, keman üst tablasının damarlarının 90o kesecek şekilde yerine alıştırılır.
Candireği alıştırmaları keman alt ve üst tabla bombe meyillerine göre saptanarak keskin ağızlı bıçakla alıştırılır.
2.8.3. Kemanda candirek takılması
Keman ve ailesine candireğin takılması, özel yapılan candirek takma aracı ile olur. Candirek takma aracı demir veya benzeri gereçlerden yapılır.
Aracın bir ucuna keskin ağız açılır. Diğer ucuna yarım dairesel şekiller verilir. Arcın keskin ucun candireğinin 1/3’ne batırılır. Keman sağ ef deliğinden candirek yerine takılır.
Şekil 2.4: Keman sağ el deliğinden candirek yerine takılır.
Takılan candireğin her iki tabla arasında 90o dik durması için, aracın diğer ucundaki dairesel şekillerle gereksinmeye göre candireği çekilerek veya itilerek yerine getirilir.
Tekniğine uygun takılan candireği kemandan çıkan ses yeteneğini oluşturur [2].
2.8.4. Candireğinin görevleri
Keman tellerinin üst tablaya ses eşiği kanalı ile yaptığı basınça karşı direnç gösterir.
Üst tablanın çökmesini önler.
Tellerden çıkan ve ses eşiği kanalı ile üst tablaya geçer frekansları alt tablaya ileterek her iki tabla arasındaki rezonans uyumunu düzenler.
Kemandaki ses yeteneğini artırır